Υλοποίηση του εκπαιδευτικού προγράμματος μουσικής παρέμβασης σε μαθητές που φοιτούν στο Γυμνάσιο Παίδων «Η Αγία Σοφία» με θέμα: «Διαχείριση του Στρες μέσω της Μουσικοθεραπείας».
Το πρόγραμμα θα μπορούν να το παρακολουθήσουν μαθητές Α’, Β’ & Γ’ Γυμνασίου της σχολικής μονάδας του Γυμνασίου που βρίσκεται στο Νοσοκομείο Παίδων «Η Αγία Σοφία» της Α’ Αθήνας.
Αναλυτικότερα η πρόταση αφορά σε:
Διαδικτυακές Μουσικοθεραπευτικές Συνεδρίες για την Διαχείριση Στρες σε Εφήβους σε Νοσηλεία στην Παιδο-Oγκολογία.
Πρόταση για Διαδικτυακές Μουσικοθεραπευτικές Συνεδρίες για την Διαχείριση Στρες σε Εφήβους σε Νοσηλεία στην Παιδογκολογία.
Παπαδοπούλου Μάγδα,BA Musictherapy, MA SpecialEducationalNeeds, Μουσικοθεραπεύτρια, Ειδικό Σχολείο Λευκωσίας.
Χαραλάμπους Άντρη,BA MusicTherapy, MA MusicTherapy, Μουσικοθεραπεύτρια, Ειδικό Σχολείο «Ευαγγελισμός».
Εισαγωγή:
Στρες και Αντιμετώπιση στην Ογκολογία για Εφήβους
Σύμφωνα με πληθώρα μελετών,η διάγνωση καρκίνου στους εφήβους μπορεί να έχει σοβαρές ψυχολογικές επιπτώσεις, όπως αυξημένο άγχος και καταθλιπτικά συμπτώματα. Τα νοσοκομειακά περιβάλλοντα, οι επώδυνες θεραπείες και η αβεβαιότητα για το μέλλον, οδηγούν σε συναισθηματική ταραχή και δυσκολία στην επεξεργασία και αντιμετώπιση αυτών των προκλήσεων. Οι μελέτες συμφωνούν ότι οι έφηβοι με καρκίνο παρουσιάζουν αυξημένο κίνδυνο για την ανάπτυξη ψυχολογικών διαταραχών, όπως το μετατραυματικό στρές και ψυχολογική κόπωση, λόγω των αναγκαστικών περιορισμών στην κοινωνική και σχολική τους ζωή, καθώς και της μακροχρόνιας νοσηλείας και θεραπείας. Η αίσθηση απομόνωσης και απώλειας της κανονικότητας και ελέγχου της ζωής τους εντείνει το άγχος που βιώνουν (Katzman & John (2018), Lopes‐ et.al.(2016), McDonnel et. al. (2017)).
Μουσικοθεραπεία και Διαχείριση του Στρες
Η μουσικοθεραπεία έχει αναγνωριστεί ως αποτελεσματική μέθοδος για την διαχείριση του άγους στους εφήβους με καρκίνο. Συστηματική βιβλιογραφική αναθεώρηση, επιβεβαιώνει ότι η μουσικοθεραπεία μπορεί να μειώσει το άγχος και να ενισχύσει την ψυχολογική ανθεκτικότητα των εφήβων που νοσηλεύονται για ογκολογικά θέματα. Η μουσική, είτε μέσω ενεργητικής συμμετοχής είτε μέσω ακρόασης, προσφέρει στους εφήβους έναν τρόπο επαφής με τα συναισθήματα. Η παρουσία του μουσικοθεραπευτή βοηθά στην επεξεργασία των συναισθημάτων. Η μουσικοθεραπεία προσφέρει ένα ασφαλές περιβάλλον και είναι ιδιαίτερα χρήσιμη για εφήβους που δυσκολεύονται να εκφράσουν τα συναισθήματά τους με λόγια, προσφέροντας εναλλακτικές διεξόδους για την έκφραση και επεξεργασία του άγχους και της ανησυχίας.Επίσης προσφέρει ένα πλαίσιο όπου μπορεί να ενεργοποιήσει τη δημιουργικότητα, κάτι που ενδυναμώνει στην αίσθηση κινήτρου και την ικανότητα επίλυσης προβλημάτων (Bradtet. al. (2016), Gonzálezet.al. (2021)).
Σκοπός και Στόχοι Προγράμματος:
Σκοπός του προγράμματος είναι να βοηθήσει τους μαθητές στην κατανόηση και διαχείριση του στρες μέσα από τεχνικές μουσικοθεραπείας, παρέχοντάς τους πρακτικά εργαλεία και δεξιότητες για την αντιμετώπιση στρεσογόνων καταστάσεων.
Στόχοι είναι, μέσα από μια βιωματική και δημιουργική διαδικασία που αξιοποιεί τη μουσική, οι μαθητές να έχουν την ευκαιρία:
- να ενισχύσουν την αυτογνωσία τους
- να καλλιεργήσουν θετικές ψυχικές δεξιότητες
- να αποκτήσουν στρατηγικές αυτοδιαχείρισης που συμβάλλουν στην ευεξία τους
Το πρόγραμμα προσφέρει έναν ασφαλή χώρο για να εξερευνήσουν τρόπους διαχείρισης του στρες και ενδυνάμωσης της ψυχικής τους ανθεκτικότητας.
Συμμετέχοντες
- Εφήβοι που νοσηλεύονται σε παιδογκολογικό τμήμα.
- Εφηβοι ηλικίας 12-18 ετών που αντιμετωπίζουν το άγxος που προκαλεί η νόσος και η θεραπεία.
Μέγιστος αριθμός συμμετεχόντων:
5 άτομα ανά ομάδα, ώστε να διατηρηθεί η εξατομικευμένη προσέγγιση
Διάρκεια Προγράμματος:
(θα καθοριστεί σε συνεννόηση με τους διοργανωτές του προγράμματος)
4 εβδομάδες (Νοέμβριος-Δεκέμβριος 2024)
Συχνότητα Συνεδριών
(θα καθοριστεί σε συνεννόηση με τους διοργανωτές του προγράμματος)
Α)4 συνεδρίες, διάρκειας 1 ώρας η καθεμία με τους ίδιους συμμετέχοντες (συνολικά 4 ώρες)(ιδανικό)
ή
Β)1×2συνεδρίες, διάρκειας 1 ώρα και 30 λεπτά η κάθεμια, με διαφορετικούς συμμετέχοντες.(συνολικά 3 ώρες)(σε περίπτωση που είναι πρακτικά δύσκολο να παραμείνει η ίδια ομάδα για 4 συναντήσεις)
Δομή και Περιεχόμενο Συνεδριών:
Οι παρεμβάσεις μουσικοθεραπείας θα συνδυάζουν δεκτική και ενεργητική προσέγγιση. Θα ακολουθεί αναστοχαστική συζήτηση για ενσωμάτωση της εμπειρίας.
Α) 4 συνεδρίες, διάρκειας 1 ώρας η καθεμία,με τους ίδιους συμμετέχοντες
Συνεδρία 1: Εισαγωγή στη Μουσικοθεραπεία και τη Διαχείριση Στρες
Στόχοι:Γνωριμία με την έννοια του στρες και τις επιπτώσεις του, εισαγωγή στις βασικές αρχές της μουσικοθεραπείας.
Περιεχόμενο:Αρχικό ερωτηματολόγιο. Παρουσίαση απλών ασκήσεων ακρόασης μουσικής για μείωση άγχους. Κοινή συζήτηση για την έννοια του στρες, τις προσωπικές εμπειρίες και τις φυσικές και συναισθηματικές επιπτώσεις του.
Αναμενόμενο αποτέλεσμα: Οι μαθητές να αναγνωρίσουν τα πρώτα συμπτώματα στρες και να κατανοήσουν πώς μπορεί η μουσική να τους βοηθήσει.
Συνεδρία 2: Μουσική Εξερεύνηση και Αυτοέκφραση
Στόχοι: Ενίσχυση της αυτογνωσίας και ανάπτυξη της ικανότητας έκφρασης συναισθημάτων.
Περιεχόμενο:Οι μαθητές εξερευνούν διάφορους ήχους και μουσικά όργανα που αντιπροσωπεύουν διαφορετικά συναισθήματα. Εισαγωγή σε τεχνικές αυτοέκφρασης μέσω ήχων και αυτοσχέδιων μελωδιών.
Αναμενόμενο αποτέλεσμα:Ενίσχυση της αυτοέκφρασης και της επίγνωσης των συναισθημάτων μέσα από τη μουσική.
Συνεδρία 3: Δημιουργία Μουσικών Εικόνων για Χαλάρωση και Ανακούφιση
Στόχοι:Ανάπτυξη τεχνικών χαλάρωσης και αυτορύθμισης μέσω μουσικής.
Περιεχόμενο:Καθοδηγούμενη απεικόνιση με τη χρήση χαλαρωτικής μουσικής για ανακούφιση από το στρες και βελτίωση της συγκέντρωσης. Οι μαθητές μαθαίνουν πώς να χρησιμοποιούν εικόνες και μουσική για να δημιουργούν ένα «ασφαλές καταφύγιο» στο μυαλό τους.
Αναμενόμενο αποτέλεσμα:Οι μαθητές να μάθουν πώς να χρησιμοποιούν μουσικές εικόνες για να ανακουφίζουν την ένταση.
Συνεδρία 4: Συνολική Εφαρμογή και Προσωπικές Στρατηγικές Διαχείρισης Στρες
Στόχοι: Δημιουργία προσωπικών στρατηγικών για διαχείριση του στρες και αναστοχασμός.
Περιεχόμενο: Οι μαθητές συνθέτουν τις δεξιότητες που έμαθαν στις προηγούμενες συνεδρίες για να αναπτύξουν μια προσωπική στρατηγική διαχείρισης του στρες με βάση τη μουσική. Σύντομη άσκηση ερωτηματολογίου και συζήτηση για τα οφέλη της μουσικοθεραπείας στη ζωή τους.
Αναμενόμενο αποτέλεσμα:Οι μαθητές να φύγουν με συγκεκριμένα εργαλεία διαχείρισης του στρες και με την αίσθηση ότι μπορούν να χρησιμοποιήσουν τη μουσική ως υποστήριξη.
ή
Β) 1x 2 συνεδρίες, διάρκειας 1 ώρα και 30 λεπτά η κάθεμια, με διαφορετικούς συμμετέχοντες. (σε περιπτωση που είναι πρακτικά δύσκολο να παραμείνει η ίδια ομάδα για 4 συνατήσεις)
Θέμα: Χαλάρωση και Διαχείριση Άγχους μέσω Μουσικής
Περιεχόμενο:Σύντομη εισαγωγή στις τεχνικές μουσικής χαλάρωσης, ακρόαση χαλαρωτικών ήχων και καθοδηγούμενη άσκηση αναπνοής με μουσική. Συζήτηση για άμεσες τεχνικές ανακούφισης του στρες με μουσική.
Αναμενόμενο αποτέλεσμα:Οι μαθητές θα γνωρίσουν βασικές τεχνικές που μπορούν να εφαρμόσουν μόνοι τους όταν αισθάνονται άγχος.
Διεξαγωγή Συνεδριών:
Οι συνεδρίες μουσικοθεραπείας θα διεξαχθούν διαδικτυακά, προκειμένου να ξεπεραστεί η πρόκληση της απόστασης και να εξασφαλιστεί η προσβασιμότητα για τους εφήβους που νοσηλεύονται σε διάφορα νοσοκομεία ή διαμένουν σε απομακρυσμένες περιοχές. Η διαδικτυακή μορφή των συνεδριών επιτρέπει στους συμμετέχοντες να συμμετέχουν από το νοσοκομείο ή το σπίτι τους, μειώνοντας την ανάγκη για φυσική παρουσία και προσφέροντας ευελιξία στην επιλογή του χρόνου. Επιπλέον, η διαδικτυακή μουσικοθεραπεία μπορεί να προσφέρει ένα αίσθημα ασφαλείας και άνεσης, καθώς οι έφηβοι έχουν τη δυνατότητα να συμμετέχουν στον θεραπευτικό χώρο από το προσωπικό τους περιβάλλον, το οποίο μπορεί να μειώσει την πίεση και το άγχος που συνδέονται με τη φυσική παρουσία στο νοσοκομείο. Η χρήση της τεχνολογίας για τη διεξαγωγή των συνεδριών επιτρέπει, επίσης, την ευκολότερη επικοινωνία και συνεχιζόμενη υποστήριξη μέσω διάφορων ψηφιακών εργαλείων, ενισχύοντας την αλληλεπίδραση και την αίσθηση του “παρόντος” παρά την απόσταση.
Προετοιμασία Διαδικτυακών Συνεδριών
Πλατφόρμα Συνάντησης: Χρήση αξιόπιστης πλατφόρμας (π.χ. Zoom, Microsoft Teams) που υποστηρίζει κοινοποίηση οθόνης και καλή ποιότητα ήχου.
Ακουστικά ή Ηχεία: Οι συμμετέχοντες θα χρησιμοποιούν ακουστικά ή καλά ηχεία για καλύτερη ακρόαση των μουσικών ασκήσεων.
Απαιτούμενα Υλικά: Απλά αντικείμενα που μπορεί να χρειαστούν, όπως μολύβια για κρουστά, μια καρέκλα για διαλογισμό, ή ακόμα και απλές κατσαρόλες που μπορούν να χρησιμοποιηθούν σαν κρουστά όργανα.
Ερωτηματολόγιο αξιολόγησης:
Η ύπαρξη ερωτηματολογίου πριν και μετά την παρέμβαση είναι σημαντική, καθώς επιτρέπει την αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας του προγράμματος και την καταγραφή της προόδου των συμμετεχόντων. Επίσης το ερωτηματολόγιο πριν την έναρξη προσφέρει μια αρχική αξιολόγηση, καταγράφοντας τη συναισθηματική κατάσταση και τις ανάγκες των μαθητών, παρέχοντας την ευκαιρία για ανάλογη προσαρμογή των παρεμβάσεων.Το ερωτηματολόγιο μετά την ολοκλήρωση δείχνει τυχόν αλλαγές στη διάθεση και τις γνώσεις και τις δεξιότητες που μπορεί να απέκτησαν.
Παράλληλα, τα ερωτηματολόγια λειτουργούν και ως επιπλέον εργαλείο, προσφέροντας στους συμμετέχοντες την ευκαιρία για ενδοσκόπηση και αυτογνωσία. Μέσα από αυτή τη διαδικασία, οι συμμετέχοντες αναπτύσσουν πρακτικές δεξιότητες και ενισχύουν την αυτοπεποίθησή τους στη διαχείριση του στρες.
Συνολικά, τα ερωτηματολόγια συμβάλλουν όχι μόνο στην αξιολόγηση του αντίκτυπου του προγράμματος αλλά και στην αναβάθμιση της εμπειρίας τους, ενισχύοντας τα οφέλη της μουσικοθεραπείας.
Το πρόγραμμα αυτό φιλοδοξεί να προσφέρει στους μαθητές ένα ισχυρό σύνολο εργαλείων και δεξιοτήτων για τη διαχείριση του στρες, ενισχύοντας τη συναισθηματική τους ευεξία και την ψυχική τους ανθεκτικότητα. Μέσα από τη μουσικοθεραπεία και την επαφή με δημιουργικές πρακτικές, οι συμμετέχοντες θα έχουν την ευκαιρία να αναπτύξουν την αυτογνωσία τους, να βρουν πρακτικούς τρόπους χαλάρωσης και να ενδυναμώσουν την ικανότητά τους να αντιμετωπίζουν τις προκλήσεις της καθημερινότητας. Ελπίζουμε ότι η εμπειρία αυτή θα συμβάλει στη συνολική βελτίωση της ποιότητας ζωής τους και θα τους προσφέρει ένα πολύτιμο εργαλείο για το μέλλον.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Bradt, J. (2013). Guidelines for music therapy practice in pediatric care. Barcelona Publishers.
Bradt, J., Dileo, C., Magill, L., & Teague, A. (2016). Music interventions for improving psychological and physical outcomes in cancer patients. Cochrane Database of Systematic Reviews, (8).
Barrera, M. E., Rykov, M. H., & Doyle, S. L. (2002). The effects of interactive music therapy on hospitalized children with cancer: a pilot study. Psycho‐Oncology: Journal of the Psychological, Social and Behavioral Dimensions of Cancer, 11(5), 379-388.
Chen, L. C., Wang, T. F., Shih, Y. N., & Wu, L. J. (2013). Fifteen-minute music intervention reduces pre-radiotherapy anxiety in oncology patients. European Journal of Oncology Nursing, 17(4), 436-441.
González-Martín-Moreno M, Garrido-Ardila EM, Jiménez-Palomares M, Gonzalez-Medina G, Oliva-Ruiz P, Rodríguez-Mansilla J. Music-Based Interventions in Paediatric and Adolescents Oncology Patients: A Systematic Review. Children. 2021; 8(2):73.
Katzman, B. I., & John, R. (2018). Adolescent Cancer Survivors: A literature review of psychological effects following remission. Clinical journal of oncology nursing, 22(5).
Lee, J. H. (2016). The effects of music on pain: a meta-analysis. The Journal of Music Therapy, 53(4), 430-477.
Lopes‐Júnior, L. C., Bomfim, E. D. O., Nascimento, L. C., Nunes, M. D. R., Pereira‐da‐Silva, G., & Lima, R. A. G. D. (2016). Non‐pharmacological interventions to manage fatigue and psychological stress in children and adolescents with cancer: an integrative review. European journal of cancer care, 25(6), 921-935.
McDonnell, G. A., Salley, C. G., Barnett, M., DeRosa, A. P., Werk, R. S., Hourani, A., … & Ford, J. S. (2017). Anxiety among adolescent survivors of pediatric cancer. Journal of Adolescent Health, 61(4), 409-423.
Nguyen, T. N., Nilsson, S., Hellström, A. L., & Bengtson, A. (2010). Music therapy to reduce pain and anxiety in children with cancer undergoing lumbar puncture: a randomized clinical trial. Journal of Pediatric Oncology Nursing, 27(3), 146-155.
Robb, S. L. (2000). The effect of therapeutic music interventions on the behavior of hospitalized children in isolation: Developing a contextual support model of music therapy. Journal of music therapy, 37(2), 118-146.
Robb, S. (2003). Music Therapy in Pediatric Healthcare. American Music Therapy Association. 8455 Colesville Road Suite 1000, Silver Spring, MD 20910.
